Plac zabaw w otoczeniu roślin to prawdziwy raj dla dzieci. Ten naturalny materiał poprawia wygląd otoczenia, reguluje wilgotność powietrza, chroni przed nadmiernym słońcem, a także tworzy korzystny mikroklimat. Co więcej, pełni funkcję edukacyjną, gdyż dzieci mogą obserwować wzrost i rozwój roślin, a także zwierząt z nimi związanych.
Wybór roślin na plac zabaw powinien być przemyślany, ponieważ nie wszystkie gatunki można tam zastosować – istnieje kilka podstawowych zasad jakimi powinniśmy się kierować podczas tworzenia projektu nasadzeń.
Zasady wyboru roślin na place zabaw
Po pierwsze – należy wystrzegać się roślin o silnych właściwościach toksycznych , wywołujących uczulenie, stany zapalne dróg oddechowych, oczu i nosa. Za najbardziej niebezpieczne uznaje się gatunki, które już samą nazwą ostrzegają przed niebezpieczeństwem – np. szalej jadowity, tojad mocny. Oprócz uzasadnionych zagrożeń związanych z toksycznością roślin, próbuje się chronić dzieci także przed roślinami kłującymi, przyciągającymi owady żądlące, czy nawet brudzącymi! Należy mieć jednak wyważony stosunek do tego problemu – gdyż dziecko samo powinno przekonać się, że „pokrzywa parzy, a oset kłuje”. Dziecko uczy się wówczas ostrożności i nabiera szacunku do przyrody (Rosłon-Szeryńska, 2011). Niektóre rośliny pomagają w udrażnianiu dróg oddechowych – korzystne dla zdrowia dzieci olejki eteryczne wytwarzają różne gatunki sosen (Pinus sp.) oraz macierzanek (Thymus sp.) (Waszak, 2013).
Po drugie – rośliny powinny być odporne na choroby i szkodniki . Nie powinny wymagać częstych oprysków ochronnych. Środki ochrony roślin na terenach placów zabaw należy ograniczyć do minimum – w miarę możliwości warto zastępować substancje chemiczne tymi o składnikach pochodzenia naturalnego – np. wywar z bylicy (Artemisia absinthium L.) zwalczający mszyce, czy też bakteriobójczy wywar do podlewania – z czosnku. Szkodniki możemy także zwalczać metodami biologicznymi – czyli przy pomocy ich naturalnych wrogów (biedronek, złotooków i in.) (Waszak, 2013). Jeśli już stosujemy środki chemiczne – w czasie zabiegów teren placu powinien być niedostępny dla najmłodszych.
Po trzecie – rośliny są traktowane przez dzieci jako doskonały materiał do zabawy – z pędów powstają miecze, łuki, gwizdki. Kwiaty i owoce są potrzebne do zabaw tematycznych i konstrukcyjnych – np. powojnik (Clematis sp.) dostarcza latem i jesienią puchatych owocostanów. Drzewa natomiast – potrzebne są do wspinania, budowania baz obserwacyjnych, leżenia na konarach, słuchania śpiewu ptaków, rozmyślania… Dlatego muszą być nie tyle ozdobne, co odporne na uszkodzenia i zranienia oraz szybko regenerujące się – tak jak np. wierzba. Warto wybierać gatunki silnie rosnące, o małych wymaganiach siedliskowych – należy przedtem jednak uwzględnić wielkość terenu (Kosmala, 2008). Drzew nie może być jednak za wiele aby nie zacieniały zbytnio terenu placu.
Najpopularniejszymi gatunkami drzew na place zabaw są np.
- jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) wraz z odmianami
- głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata)
- klon pospolity (Acer platanoides) i jego odmiany
- kasztanowiec czerwony (Aesculus x carnea)
- wierzba płacząca (Salix x sepulcralis)
Jak pisze Szadkowska (2010) najmłodsze dzieci w pierwszej kolejności dostrzegają zmiany zachodzące w rozwoju roślin jednorocznych i bylin, które zachodzą tu na tyle szybko, że dziecko jest w stanie zapamiętać je wszystkie. Warto zastosować takie gatunki, których kwitnienie związane jest z poszczególnymi porami roku, np. :
- astry (Aster sp.)
- fiołki (Viola sp.)
- krokusy (Crocus sp.)
- niezapominajka (Myosotis sp.)
- pierwiosnki (Primula sp.)
- stokrotki (Bellis sp.)
- dereń biały (Cornus alba)
- pęcherznica kalinolistna (Physocarpus opulifolius)
- tawuła (Spiraea sp.)
- migdałek trójklapowy (Prunus triloba)
gatunki które nie wywołują alergii:
- berberys Thunberga (Berberis thunbergii)
- tamaryszek (Tamarix tentandra)
- żylistek różowy (Deutzia x rosea)
Przykładowe rośliny na plac zabaw to:
- Allium cepa L. – cebula
- Allium L. – czosnek
- Phaseolus L. – fasola
- Pisum L. – groch
- Brassica oleracea L. var. sabellica L. – jarmuż
- Daucus carota L. – marchew
- Cucumis L. – ogórek
- Raphanus L.– rzodkiew
- Lactuca L. – sałata
- Allium schoenoprasum L. – szczypior
- Vicia faba L. – bób
Literatura
Komorowska A. 2011. Kamienie milowe w myśleniu o przestrzeniach dla dzieci, czyli krótka historia placów zabaw. Pracownia K. [on-line: http://www.slideshare.net/pracowniak/x-pdod-kamienie-milowe-m-9447892]
Komorowska A. 2013. Naturalny plac zabaw, cz.2. Roślinność w ogrodzie. [on-line: http://dziecisawazne.pl/naturalny-plac-zabaw-roslinnosc-w-ogrodzie/]
Kosmala M. 2008. Jak stworzyć bezpieczne miejsce zabaw dziecięcych. Poradnik. Wyd. Miasto Stołeczne Warszawa
Rosłon – Szeryńska E. 2011. Ogród w harmonii z naturą, odzwierciedleniem idei i kreacji dziecięcej, Ogród za oknem – w zgodzie z naturą. Wydawnictwo Sztuka ogrodu Sztuka krajobrazu, Warszawa.
Szadkowska E. 2010. Rośliny na terenach placów zabaw. Administrator nr 7-8
Waszak A. 2012. Zieleń dla dzieci – kwitnące place zabaw. [on-line: http://zszp.pl/?id=28&nid=120&lang=1]