Zasady jakimi powinniśmy się kierować podczas wyboru roślin na plac zabaw

Plac zabaw w otoczeniu roślin to prawdziwy raj dla dzieci. Ten naturalny materiał poprawia wygląd otoczenia, reguluje wilgotność powietrza, chroni przed nadmiernym słońcem, a także tworzy korzystny mikroklimat. Co więcej, pełni funkcję edukacyjną, gdyż dzieci mogą obserwować wzrost i rozwój roślin, a także zwierząt z nimi związanych.

Wybór roślin na plac zabaw powinien być przemyślany, ponieważ nie wszystkie gatunki można tam zastosować – istnieje kilka podstawowych zasad jakimi powinniśmy się kierować podczas tworzenia projektu nasadzeń.

Zasady wyboru roślin na place zabaw

Po pierwsze –  należy wystrzegać się roślin o silnych właściwościach toksycznych , wywołujących uczulenie, stany zapalne dróg oddechowych, oczu i nosa. Za najbardziej niebezpieczne uznaje się gatunki, które już samą nazwą ostrzegają przed niebezpieczeństwem – np. szalej jadowity, tojad mocny. Oprócz uzasadnionych zagrożeń związanych z toksycznością roślin, próbuje się chronić dzieci także przed roślinami kłującymi, przyciągającymi owady żądlące, czy nawet brudzącymi! Należy mieć jednak wyważony stosunek do tego problemu – gdyż dziecko samo powinno przekonać się, że „pokrzywa parzy, a oset kłuje”. Dziecko uczy się wówczas ostrożności i nabiera szacunku do przyrody (Rosłon-Szeryńska, 2011). Niektóre rośliny pomagają w udrażnianiu dróg oddechowych – korzystne dla zdrowia dzieci olejki eteryczne wytwarzają różne gatunki sosen (Pinus sp.) oraz macierzanek (Thymus sp.) (Waszak, 2013).

Po drugie –  rośliny powinny być odporne na choroby i szkodniki . Nie powinny wymagać częstych oprysków ochronnych. Środki ochrony roślin na terenach placów zabaw należy ograniczyć do minimum – w miarę możliwości warto zastępować substancje chemiczne tymi o składnikach pochodzenia naturalnego – np. wywar z bylicy (Artemisia absinthium L.) zwalczający mszyce, czy też bakteriobójczy wywar do podlewania – z czosnku. Szkodniki możemy także zwalczać metodami biologicznymi – czyli przy pomocy ich naturalnych wrogów (biedronek, złotooków i in.) (Waszak, 2013). Jeśli już stosujemy środki chemiczne – w czasie zabiegów teren placu powinien być niedostępny dla najmłodszych.

Po trzecie –  rośliny są traktowane przez dzieci jako doskonały materiał do zabawy  – z pędów powstają miecze, łuki, gwizdki. Kwiaty i owoce są potrzebne do zabaw tematycznych i konstrukcyjnych – np. powojnik (Clematis sp.) dostarcza latem i jesienią puchatych owocostanów. Drzewa natomiast – potrzebne są do wspinania, budowania baz obserwacyjnych, leżenia na konarach, słuchania śpiewu ptaków, rozmyślania… Dlatego muszą być nie tyle ozdobne, co odporne na uszkodzenia i zranienia oraz szybko regenerujące się – tak jak np. wierzba. Warto wybierać gatunki silnie rosnące, o małych wymaganiach siedliskowych – należy przedtem jednak uwzględnić wielkość terenu (Kosmala, 2008). Drzew nie może być jednak za wiele aby nie zacieniały zbytnio terenu placu.

Najpopularniejszymi gatunkami drzew na place zabaw są np.

• jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) wraz z odmianami
• głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata)
• klon pospolity (Acer platanoides) i jego odmiany
• kasztanowiec czerwony (Aesculus x carnea)
• wierzba płacząca (Salix x sepulcralis)

Jak pisze Szadkowska (2010) najmłodsze dzieci w pierwszej kolejności dostrzegają zmiany zachodzące w rozwoju roślin jednorocznych i bylin, które zachodzą tu na tyle szybko, że dziecko jest w stanie zapamiętać je wszystkie. Warto zastosować takie gatunki, których kwitnienie związane jest z poszczególnymi porami roku, np. :

• astry (Aster sp.)
• fiołki (Viola sp.)
• krokusy (Crocus sp.)
• niezapominajka (Myosotis sp.)
• pierwiosnki (Primula sp.)
• stokrotki (Bellis sp.)

 Krzewy doskonale porządkują i rozdzielają przestrzeń, można je formować i stosować jako żywopłoty.  Gatunki kwitnące, dobrze spełniające się w tej roli to np. tawuły, liliowce, jaśminowce, pięciorniki. Do najczęściej stosowanych na placach zabaw gatunków krzewów należą:

• dereń biały (Cornus alba)
• pęcherznica kalinolistna (Physocarpus opulifolius)
• tawuła (Spiraea sp.)
• migdałek trójklapowy (Prunus triloba)

gatunki które nie wywołują alergii:

• berberys Thunberga (Berberis thunbergii)
• tamaryszek (Tamarix tentandra)
• żylistek różowy (Deutzia x rosea)

 Plac zabaw powinien mieć w pobliżu w miarę dużą przestrzeń trawiastą . Ze względu na intensywne deptanie należy zastosować tam odpowiednie gatunki – są to np. wiechlina łąkowa, kostrzewa rozłogowa czerwona, grzebienica pospolita, tymotka kolankowa. Aby roślinność była bujna i prawidłowo się rozwijała należy jej zapewnić właściwą pielęgnację, która nie będzie ograniczona jedynie do podlewania oraz nawożenia (Szadkowska, 2010). Ze skoszonej trawy możemy uformować labirynt, który będzie niewątpliwie ogromną atrakcją dla najmłodszych (Komorowska, 2013).

 Dobrym pomysłem dla terenów przy przedszkolach, niewielkich osiedlach domów jednorodzinnych i małych bloków jest wydzielenie części ogródka, którą maluchy będą mogły zajmować się wraz z opiekunami.  Dzieci chętnie budują ogrodzenia z kamieni, kanały nawadniające, samodzielnie szukają nasion, które później wysadzają w zakątkach ogrodu. Ozdabiają grządki uschniętymi pędami roślin, z patyków budują konstrukcje symbolizujące ognisko lub dom. Wykazują duże zainteresowanie przyrodą ożywioną – biedronkami, motylami, chrabąszczami, dlatego ochoczo uczestniczą w pieleniu i pracach porządkowych, w ogrodzie (Rosłon – Szeryńska, 2011). Rośliny do takiego ogródka powinny być łatwe w uprawie i późniejszej pielęgnacji. W przypadku roślin jadalnych każdy gatunek powinien nadawać się do spożycia w stanie surowym (Komorowska, 2011).

Przykładowe rośliny na plac zabaw to:

• Allium cepa L. – cebula
• Allium L. – czosnek
• Phaseolus L. – fasola
• Pisum L. – groch
• Brassica oleracea L. var. sabellica L. – jarmuż
• Daucus carota L. – marchew
• Cucumis L. – ogórek
• Raphanus L.– rzodkiew
• Lactuca L. – sałata
• Allium schoenoprasum L. – szczypior
• Vicia faba L. – bób

 Wskazana jest regularna kontrola stanu zdrowotnego drzew – usuwanie z ich koron spróchniałych, suchych gałęzi.  Żywopłoty wymagają cięć w odpowiednim okresie (w zależności od gatunku) by były gęste oraz bezpieczne dla dzieci. Warto także pamiętać o ptakach – to nasi naturalni sprzymierzeńcy w walce ze szkodnikami. Zachętą, by zamieszkały na danym terenie są budki, karmniki oraz oczywiście – odpowiednie gatunki roślin, np. jarzębina (Szadkowska, 2010). Poza ptakami, dzieci uwielbiają obserwować i ‘ganiać’ za motylami. Prostym sposobem na zaproszenie ich na plac zabaw jest pozostawienie kępki pokrzyw w ustronny miejscu – tak, by gąsienice mogły się na nich swobodnie rozwijać. Z roślin bardziej ozdobnych, szczególnie lubiane przez motyle są: budleje, lilaki, wiciokrzewy, lawendy, cynie, kosmosy, maciejki. Lepiej jest jednak sadzić je w większych grupach – wtedy są bardziej atrakcyjne dla motyli, niż pojedyncze okazy.

Literatura

• Komorowska A. 2011. Kamienie milowe w myśleniu o przestrzeniach dla dzieci, czyli krótka historia placów zabaw. Pracownia K. [on-line: http://www.slideshare.net/pracowniak/x-pdod-kamienie-milowe-m-9447892]

• Komorowska A. 2013. Naturalny plac zabaw, cz.2. Roślinność w ogrodzie. [on-line: http://dziecisawazne.pl/naturalny-plac-zabaw-roslinnosc-w-ogrodzie/]

• Kosmala M. 2008. Jak stworzyć bezpieczne miejsce zabaw dziecięcych. Poradnik. Wyd. Miasto Stołeczne Warszawa

• Rosłon – Szeryńska E. 2011. Ogród w harmonii z naturą, odzwierciedleniem idei i kreacji dziecięcej, Ogród za oknem – w zgodzie z naturą. Wydawnictwo Sztuka ogrodu Sztuka krajobrazu, Warszawa.

• Szadkowska E. 2010. Rośliny na terenach placów zabaw. Administrator nr 7-8

• Waszak A. 2012. Zieleń dla dzieci – kwitnące place zabaw. [on-line: http://zszp.pl/?id=28&nid=120&lang=1]