historia placów zabaw

Historia placów zabaw cz. I

Wbrew pozorom dziecięce place zabaw mają bogatą i interesującą historię. Niewielu z nas spodziewałoby się, iż pierwszy plac zabaw w Europie powstał już prawie 160 lat temu (W Stanach Zjednoczonych około 130 lat temu). Początkowe stulecia, to okres, kiedy dzieci pozbawione opieki dorosłych bawiły się na ulicach w to, co podpowiadała im wyobraźnia. Nie było z góry narzuconych zasad – dzieci ustalały je same (Ryc.1).

Początek XIX wieku to okres, kiedy dorośli zaczęli zwracać większą uwagę na potrzeby dzieci i właśnie wtedy podjęto pierwsze próby tworzenia bezpiecznych miejsc do zabawy.  W połowie XIX wieku powstały w Europie pierwsze zorganizowane place zabaw, co było odpowiedzią na społeczną potrzebę opieki nad bawiącymi się dziećmi . Queen’s Park w Manchesterze, to miejsce gdzie w 1849 roku założono pierwszy plac zabaw, z huśtawkami, miejscem do gry w kręgle , krykieta i inne gry zespołowe. Był to teren rekreacyjny z urządzeniami, które mogły być użytkowane także przez dorosłych ( – plac zabaw założony wyłącznie dla dzieci powstał w 1877 roku, w Birmingham. W Stanach Zjednoczonych pierwsze place zabaw pojawiły się w 80 latach XIX wieku. Piaskowa górka to pierwszy plac zabaw utworzony w 1886 roku z inicjatywy towarzystwa The Massachusetts Emergency and Hygiene Association (MEHA). Powstała ona na podwórku Children’s Mission w Bostonie, rok po tym wydarzeniu MEHA otworzyło trzy następne place zabaw, a w roku 1900 tereny tego typu pojawiły się w czternastu amerykańskich miastach. Inspiracją dla stworzenia przestrzeni do zabawy w Sand Garden była potrzeba oswojenia dzieci emigrantów z kulturą Ameryki. Poza rekreacyjnym charakterem placówki to właśnie funkcja edukacyjna wpłynęła na szybki wzrost popularności placów zabaw.

Pod koniec XIX wieku place zabaw zakładano zwłaszcza w otoczeniu szkół i placówek oświatowych, które starały się promować organizowanie przestrzeni zabaw i rekreacji dla dzieci według powszechnie obowiązującego wzorca. Takich wzorców w dużej mierze dostarczały boiska turnerskie (pola do ćwiczeń gimnastycznych z przyrządami – drążkami, poręczami, trapezem, kółkami, poręczami, opracowane w 1811 roku wg pioniera systemu ćwiczeń sportowych Friedricha Ludwika Jahna). Rekreacyjne tereny szkolne oraz place zabaw wyposażone w urządzenia podpatrzone na wyżej wspomnianych boiskach – najczęściej pozbawione były jakichkolwiek form zieleni, czasami pojawiały się szpalery drzew lub nasadzenia podkreślające układy komunikacyjne. Do końca lat 40. XX wieku wzorowano się na placach zabaw utworzonych w Chicago i Nowym Jorku. W takiej modelowej przestrzeni z przełomu XIX i XX wieku początkowo można było spotkać wykonane ręcznie drewniane drabinki, równoważnie i huśtawki, które potem zostały zastąpione przez ich stalowe, wytwarzane na skalę masową odpowiedniki (Fot.1), które gościły na terenach zabaw dziecięcych przez następne kilkadziesiąt lat (Czałczyńska – Podolska, 2009).

 W Europie było podobnie – place zabaw były zamkniętymi, pozbawionymi zieleni przestrzeniami z asfaltową nawierzchnią, na której ustawiano stalowe urządzenia zabawowe . Tereny, które z założenia miały zapewnić dzieciom bezpieczeństwo podczas zabawy, stawały się miejscem częstych wypadków. To skłoniło projektantów i producentów urządzeń zabawowych do pracy w kierunku stworzenia uniwersalnych norm. Prowadzony od lat 70. XX wieku wyścig doprowadził do typizacji – niezależnie od szerokości geograficznej czy otaczającego krajobrazu, praktycznie każdy plac zabaw wyglądał tak samo (Czałczyńska – Podolska, 2009).

 Zupełnie nowe spojrzenie na przestrzeń zabawową dla dzieci przedstawił w latach 30. XX wieku pochodzący z Danii architekt krajobrazu – Carl Theodor Sorensen.  W 1931 roku wymyślił tzw. Junk Playground czyli dżunglę dla dzieci. Jak trafnie zauważył, największą frajdę sprawia dzieciom przebywanie na placu zabaw w czasie trwania jego budowy, więc postanowił dać im przestrzeń, w której będą mogły tworzyć i budować w sposób, który podpowiada im wyobraźnia. W 1943 roku, w Emdrup, w Danii otwarty został pierwszy przygodowy plac zabaw, w którym dzieci tworzyły z dostępnych materiałów (drewno, tektura, kamienie) i nie korzystały z gotowych urządzeń zabawowych (Fot.2,Fot.3) (Czałczyńska – Podolska, 2009).

Po wizycie w Emdrup – Lady Allen of Hurtwood (angielska architekt krajobrazu) przeniosła pomysł do Wielkiej Brytanii. W Camberwell wypróbowała go w ruinach zbombardowanego kościoła, a kiedy pomysł okazał się trafny – za własne pieniądze wybudowała jeszcze dwanaście podobnych placów zabaw (Internet 2, 2012). Nazwę junk (śmieci) zamieniła na adventure (przygoda) i tak powstało określenie funkcjonujące do dnia dzisiejszego – Adventure Playground (przygodowy plac zabaw) (Komorowska, 2011).

Ryciny/Fotografie
Ryc. 1. Pieter Bruegel (starszy) „Zabawy dziecięce” 1560 r. (Pieter Bruegel (starszy) [w:] http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3881116/bruegel-pieter.html;2012)
Fot. 1. Amerykański plac zabaw z początku XX wieku (Czałczyńska – Podolska [w:] http://www.pif.zut.edu.pl/pif-13_pdf/B-01_Czalczynska-Podolska.pdf; 2012)
Fot. 2. Pierwszy przygodowy plac zabaw w Emdrup, w Danii (Architektur für Kinder – Spielplätze [w:] http://www.architekturfuerkinder.ch/; 2012)
Fot. 3. Przygodowy plac zabaw w Berkley, w Kalifornii (Czałczyńska – Podolska [w:] http://www.pif.zut.edu.pl/pif-13_pdf/B-01_Czalczynska-Podolska.pdf; 2012)
Piśmiennictwo
Komorowska A. 2011. Kamienie milowe w myśleniu o przestrzeniach dla dzieci, czyli krótka historia placów zabaw. Pracownia K. [on-line: http://www.slideshare.net/pracowniak/x-pdod-kamienie-milowe-m-9447892] Czałczyńska – Podolska M. 2009. Ewolucja Placu zabaw. Koncepcja dla dzieci w Europie i Stanach Zjednoczonych. Przestrzeń i forma ’13, [on-line: http://www.pif.zut.edu.pl/pif-13_pdf/B-01_Czalczynska-Podolska.pdf ]